In deze serie artikelen bespreken we het gebruik van VR in de zorg. De ontwikkeling van VR (Virtual Reality) wordt vooral voortgestuwd door de markt voor computerspellen. De techniek is echter veel breder inzetbaar, zo ook in de zorg. Van pijnbestrijding tot exposuretherapie, en educatie en revalidatie: de potentie van VR in de zorg is groot. Zeker nu de overheid aanstuurt op efficiëntere behandelingen biedt VR een duidelijke kans om zorg beter én goedkoper te maken. In het volgende artikel zoomen we specifiek in op de ouderenzorg.
Een van de grootste voordelen van Virtual Reality (VR) betreft de mogelijkheid om realistische omgevingen te creëren. De ervaring ondergedompeld te zijn in een virtueel scenario helpt de gebruiker te vergeten dat hij zich in een kunstmatige testomgeving bevindt. Hierdoor kan evaluatie van de gebruikerservaring onder meer natuurlijke omstandigheden plaatsvinden.
Een ander belangrijk voordeel betreft de mogelijkheid het type, aantal, snelheid en volgorde van stimuli die worden gepresenteerd aan te passen. Doordat specialisten de omgeving kunnen aanpassen aan de persoonlijke condities van de gebruiker worden hun interventies verbeterd. Dezelfde virtuele omgeving kan voor verschillende groepen mensen dus op verschillende manieren worden aangeboden. Daarbij kunnen ook experimentele methoden gemakkelijk worden toegepast; VR kan worden gebruikt om het gedrag van de gebruiker in potentieel gevaarlijke situaties te analyseren. Zonder dat deze echt risico loopt.
Virtual Reality (VR) wordt steeds vaker ingezet als trainingstool. Zoals bij de training van manuele vaardigheden die benodigd zijn voor operaties. Het gebruik van VR biedt vele voordelen. Zo biedt het zorgverleners de kans de nieuwe vaardigheden te leren in een veilige omgeving, waarbij de patiënt eveneens geen gevaar loopt. Ook kunnen uitzonderlijke situaties die in de werkelijkheid niet veel voorkomen, getraind worden. En kunnen er demonstraties gegeven worden van correct gedrag en kan de gebruiker adviezen krijgen van begeleiders.
Een ander voordeel betreft de ongelimiteerde toegang tot dure apparatuur. Ook kan met VR het benodigd aantal manuren aan begeleiding worden teruggebracht, heeft men de mogelijkheid om op eigen tijden en eigen locatie eindeloos te oefenen. En kan de medische apparatuur beschikbaar blijven voor noodgevallen.
Visualisatie middels Virtual Reality (VR) biedt de mogelijkheid om (wetenschappelijke) verschijnselen op een dusdanige wijze weer te geven dat deze beter begrepen kunnen worden. Deze kunnen in 3D-ruimtes afgebeeld worden en zijn vanaf elke mogelijke hoek te bekijken. Hiermee wordt onder meer analyse van de anatomie van het menselijk lichaam mogelijk. Ook kunnen via deze weg (in combinatie met CT-scans) diagnoses gesteld worden.
VR wordt daarnaast gebruikt op het gebied van remote telechirurgie, waarbij met behulp van VR-technieken een virtueel beeld van de patiënt gecreëerd wordt. Zodoende kan de chirurg vanaf een fysiek andere locatie een patiënt opereren. De patiënt wordt geopereerd met behulp van speciale robotarmen die de chirurg kan beïnvloeden, en waarmee de chirurg met behulp van force feedback zijn acties kan voelen.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Virtual Reality (VR) kan door middel van afleiding een uitkomst zijn voor pijnbestrijding. Zoals bij het verwisselen van verband in een brandwondencentrum. Aangezien VR een patiënt geheel kan onderdompelen en deze zodoende afgeleid is, voelt de patiënt minder of geen pijn of stress tijdens de verbandwisselingen. VR heeft dus een psychologisch effect op de patiënt; het is een krachtig middel om de negatieve spiraal van stress (veroorzaakt door het opzien tegen de procedures) en pijn te doorbreken. Uit onderzoek blijkt dat VR zelfs beter werkt dan morfine. Andere toepassingsgebieden betreffen onder meer chemotherapie en fantoompijn.
Ook voor revalidatietherapie kan Virtual Reality (VR) uitkomst bieden. Denk aan het opnieuw leren lopen, bewegen of evenwicht bewaren. Voor mensen met ziektes als MS of artrose is dit een effectieve behandeling. Daarnaast kan VR worden ingezet bij motorische beperkingen, juist door die functies te trainen die verbeterd kunnen worden. Ook is het mogelijk mensen via een interface alsnog toegang te geven tot hun beperkingen. Zo kunnen dove mensen via VR gebarentaal leren, en kunnen mensen langer zelfstandig wonen doordat zij kunnen leren omgaan met situaties als het oversteken van een weg of het doen van boodschappen.
Daarnaast kunnen mensen die langdurig in het ziekenhuis liggen of de deur niet (veel) uitkomen, en daarmee hun leven beperkt zien tot een bed, kamer of woning, VR gebruiken om andere locaties te bezoeken. En bijvoorbeeld piano te spelen met hun ogen, oftewel: hun kwaliteit van leven te vergroten.
Een van de bekendste toepassingen van Virtual Reality (VR) in de geestelijke gezondheidszorg betreft de behandeling van angststoornissen. Er is steeds meer onderzoek dat aantoont dat therapieën hiervoor die gebruikmaken van VR net zo effectief of zelfs effectiever zijn dan traditionele behandelingen. Het gaat dan om exposure therapie, waarbij een cliënt stapsgewijs de voor hem angstwekkende situatie opzoekt. Het brein reageert hetzelfde op beklemmende situaties in VR als in het echt. Voordelen hierbij betreffen het feit dat VR situaties mogelijk maakt die in het echt niet mogelijk zouden zijn, het de cliënt niet in gevaar brengt, er op elk moment uit de wereld gestapt kan worden, deze gemakkelijk gereproduceerd kan worden en er thuis geoefend kan worden.
Ook andere behandelingen en therapieën kunnen thuis worden uitgevoerd, hetgeen de drempel om hulp te zoeken behoorlijk verlaagd. Er zijn VR-toepassingen voor depressie, psychoses, sociale problemen en meer. VR biedt ook uitkomst voor de behandeling van mensen met verstandelijke beperkingen voor wie het lastig is sociale situaties of specifieke gebeurtenissen in te beelden. En ten slotte kan de techniek biofeedback verzorgen, oftewel alle (on)bewuste fysieke reacties meten, psychologische tests vergemakkelijken, en een veilige plek bieden waar mensen (avatars) elkaar kunnen ontmoeten.
VR kan verder ingezet worden bij de naasten van mensen met een geestelijke of lichamelijke beperking om hen zich te laten verplaatsen in een ander. Vooral psychische ziektes, zoals dementie of anorexia, zijn vaak lastig te begrijpen voor de buitenwereld. VR wordt toegepast om naasten de verwarring van dementiepatiënten en de gedachten van anorexiapatiënten te laten ervaren, zodat zij meer begrip krijgen voor deze aandoeningen. Ook geeft het zorgverleners meer inzicht, zodat zij op hun beurt weer met betere behandelmethoden kunnen komen.
Dit artikel is onderdeel van een serie.
Lees meer:
Deel 1 – Wat is VR (Virtual Reality): een introductie
Deel 3 – VR in de ouderenzorg – zelfstandigheid, welzijn en meer
Infographic – VR-toepassingen in de zorg
Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen VR
