Vorige artikelen in deze serie over de woonwensen van ouderen stonden onder meer in het teken van de woonsituatie van ouderen. We bespraken onderwerpen als woonwerkelijkheid en verhuisgeneigdheid. Ook lieten we zien dat je eigenlijk niet over ‘de oudere’ kunt spreken. Het gaat om een heterogene groep. De ideale ouderenwoning bestaat daarom niet. Toch zijn er veel woonwensen van ouderen universeel. We bespreken in dit kader de wensen wat betreft de woning, en de woonsituatie en -omgeving. In het laatste artikel binnen deze serie over woonwensen van ouderen vergelijken we ten slotte de woonwensen van ouderen met hun werkelijke woonsituatie. Hierbij geven we ook een aantal aanbevelingen aan de betrokken instanties.
Naarmate men ouder wordt, neemt de wens naar een huurwoning toe. Van de 75-jarigen wenst het overgrote merendeel van de ouderen een seniorenwoning in de huursector. De wens naar een koophuis neemt af met het ouder worden. Deze verhouding wordt echter wel sterk beïnvloed door het inkomen van de respondenten. Hoe lager het inkomen, hoe groter de wens naar een huurwoning. Ook van de huiseigenaren heeft een meerderheid de voorkeur te verhuizen naar een huurwoning, alhoewel deze bereid wel afneemt. Als deze groep vanwege (naderende) hulpbehoevendheid willen verhuizen, kunnen ze bijvoorbeeld in toenemende mate terecht in woonzorgarrangementen in de koopsector. Gecombineerd met de vergrijzing zal deze trend ervoor zorgen dat een groter deel van de ouderen in de koopsector zal (blijven) wonen.
Van ouderen die voorkeur hebben voor een huurwoning geeft het merendeel aan een woning met een huur lager dan €650 te wensen. Hoewel veel ouderen een voorkeur hebben voor een goedkope woning (tot zo’n €500) is er nog veel vraag in de prijscategorieën daarboven. Zo wil 30% van de toekomstige huurders wil een duurdere woning betrekken. Voor het allerhoogste huursegment (boven de €1.000) is nagenoeg geen belangstelling. In de koopsector concentreert de wens zich rond €150.000 tot €250.000 euro en geeft een derde van de ouderen aan een duurdere woning te wensen. Over het algemeen geldt dat wanneer men wenst te verhuizen 70% ongeveer hetzelfde wil betalen als voorheen. Van de anderen wil 10% meer en 20% minder gaan betalen. Circa 30% van de ouderen is bereid om bij een verhuizing een stijging van de maandlasten tot €100 te accepteren.
Over het algemeen geven ouderen de voorkeur aan een grondgebonden woningen of nultredenwoningen, zoals appartementen met lift. Indien men hier een voorkeur voor heeft, hebben de begane grond en de eerste verdieping van het appartementengebouw de meeste belangstelling. Bij de voorkeur voor het wonen op de begane grond speelt de aanwezigheid van een tuin een belangrijke rol. Naarmate de leeftijd stijgt, neemt de vraag naar eengezinswoningen af en naar seniorenwoningen toe. Het omslagpunt ligt in de leeftijdscategorie 65-74 jaar. Zo’n 60% van de mensen heeft geen specifieke voorkeur nieuwbouw of een bestaande woning. Van de senioren die wel een voorkeur hebben, gaat de voorkeur van de meerderheid uit naar nieuwbouw.
De senior wil een ruime woning, die echter ook weer niet te groot is. Slechts zo’n 5% geeft aan een woning met één slaapkamer te willen. Verreweg de meeste senioren willen verhuizen naar een woning met (meer dan) twee slaapkamers. Veel senioren geven aan een woonoppervlakte tussen de 80 en 120m2 te wensen. De wens naar kamers en oppervlakte neemt echter af met de leeftijd. Daarnaast moet de woning veel zonlicht binnenlaten en een groot balkon (>12m2; of eventueel een onderhoudsvrije tuin) op het zuiden hebben. Van beduidend minder belang vindt men een afgescheiden keuken. Een grote badkamer en toilet is daarentegen wel een wens, net als een werkkamer. Ouderen hechten over het algemeen veel belang aan wooncomfort. Hieronder vallen verwarming, inbraakwerende voorzieningen en levensloopbestendigheid.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Vooral de 55- tot 64-jarigen letten op de woningkenmerken, terwijl de 65-plussers meer kijken naar de omgeving, waarbij vooral rust, de nabijheid van natuur en groenvoorzieningen wensen zijn. Extraatjes hierbij zijn hoogwaardige locatiekwaliteiten zoals het wonen aan een rivier of een gemeenschappelijke binnentuin. Uitzicht is eveneens een belangrijk punt. Omdat een bepaalde groep ouderen een groot deel van de dag thuis doorbrengt, willen ze ergens op uitkijken waar leven in de brouwerij is.
De belangrijkste omgevingskwaliteiten bestaan voor senioren uit voorzieningen en (de nabijheid van) sociale contacten. De behoefte aan voorzieningen richt zich vooral op voorzieningen waar ouderen regelmatig gebruik van maken, zoals winkels, basisgezondheidszorgvoorzieningen, openbaar vervoer, en bank en/of pinautomaat. Zij wonen daarom het liefst op loopafstand van het centrum. Ook de weg naar deze voorzieningen toe moet goed begaanbaar zijn, met brede trottoirs, voldoende parkeermogelijkheden en straatverlichting. Deze wensen gelden ook voor ouderen die op het platteland wonen, zodat zij veelal verhuizen naar een grotere dorpskern of stad.
Voor een groot deel van de senioren zijn stedelijke voorzieningen (theaters, restaurants, café) minder belangrijk. Er wordt door ouderen vooral waarde gehecht aan diensten gericht op gemak, (onderhoud aan de) woning en verzorging. De belangstelling voor diensten in deze laatste categorie richt zich naast daadwerkelijke verzorging ook op persoonsalarmering, tijdelijke opvang, en maaltijd- en taxiservices. Ten slotte wensen ouderen ook een overzicht van welke voorzieningen waar aangevraagd kunnen worden.
Ouderen willen dichtbij hun sociale contacten wonen. Ruim driekwart van de ouderen die wil verhuizen, wil graag in de eigen omgeving blijven wonen. De meeste ouderen geven aan graag midden in de samenleving te willen wonen, waarbij gemengde wijken (met jongeren en voldoende leeftijdsgenoten) de voorkeur hebben. Vooral 75-plussers hechten belang aan de aanwezigheid van andere ouderen en zorgvoorzieningen. Hiermee onderscheiden zij zich duidelijk van de 55- tot 64-jarigen. In een drukke buurt met veel gezinnen wil bijna niemand wonen.
Op sociaal gebied moeten er activiteiten in de nabije omgeving, zoals in een wooncomplex, georganiseerd worden. Wel dient deze groep ouderen niet te groot worden, maximaal 25 mensen, zodat er een familieband kan ontstaan. Bijzonder voor de groep ouderen is het grotere belang dat gehecht wordt aan en veiligheid. Ouderen geven bijvoorbeeld aan dat zij veelal deur op slot doen en ’s avonds de straat niet op durven vanwege hangjongeren. Zij vinden toezicht op de openbare ruimte belangrijk. Het contact met buren en sociale controle zijn belangrijk voor een veilig gevoel op straat.
De meerderheid van de ouderen is van mening dat diensten aan huis en aanpassingen van de woning, waaronder met domotica, hen kunnen helpen langer thuis te kunnen wonen. Denk hierbij aan branddetectie, personeelsalarmering, sleuteloplossingen, automatische verlichting, zorg op afstand, tweeweg beeld- en geluidverbindingen en informatiediensten. Deze functionaliteiten geven niet alleen reële verbeteringen, maar vergroten vooral ook veiligheidsgevoelens. Vooral ouderen met een pro-actieve instelling, voor wie zelfredzaamheid belangrijk is, en ouderen met een zorgwens en gevoelens van machteloosheid neigen het vaakst naar (toekomstige) gebruik van domotica.
Dit artikel is onderdeel van een serie.
Lees meer:
Deel 1 – Hoe wonen ouderen – de woonwerkelijkheid van ouderen
Deel 2 – Willen ouderen verhuizen: verhuisgeneigdheid
Deel 3 – De ideale ouderenwoning – verschillen tussen groepen
Deel 5 – Een woning voor ouderen – verschil woonwerkelijkheid en woonwensen
Infographic – De woonsituatie en woonwensen van ouderen
Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen woonwensen
