Ondanks wetenschappelijk bewijs omtrent de invloed van de mens op klimaatverandering, wordt er weinig klimaatactie ondernomen. Waarom doen we niets aan klimaatverandering? In dit tweede artikel in deze serie wordt gekeken naar verklaringen voor het feit dat er weinig klimaatactie wordt ondernomen. Dit artikel gaat in op een aantal barrières bij het ondernemen van klimaatactie, zoals onzekerheid en scepsis omtrent klimaatverandering en een aantal uitdagende eigenschappen van het fenomeen klimaatverandering. In het vervolgartikel over het uitblijven van klimaatactie kijken we aansluitend naar eigenschappen van de mens zelf die klimaatactie in de weg zitten.
Onderzoek heeft aangetoond dat een groot aantal barrières op zowel individuele als sociale niveaus werken die bredere betrokkenheid met klimaatverandering belemmeren, zo is klimaatverandering beperkt opvallend, heeft het een lagere prioriteit dan andere sociale en zelfs milieuvraagstukken en slaagt het er niet in een sterke emotionele reactie oproepen. Ook leidt het zelfs tot een gevoel van zinloosheid, gezien de schijnbare onmetelijkheid van het probleem. Het lage relatieve belang van klimaatverandering weerspiegelt een wijdverspreide perceptie onder het publiek dat klimaatverandering zowel ruimtelijk als temporeel een extern risico vormt. En dat impact betrekking heeft op toekomstige generaties en andere landen. De meeste mensen ervaren zodoende niet het gevoel van een prominente persoonlijke bedreiging. Daarnaast is klimaatverandering als complexe, onzekere, globale en langdurige issue, bijzonder moeilijk te begrijpen op individueel niveau. Bovendien hebben mensen de neiging om de oorzaken van de klimaatverandering bij andere mensen of groepen neer te leggen, zoals bestuurders van grote auto’s, de industrie, de Verenigde Staten of China.
Er is nog veel onzekerheid bij het publiek over het ontstaan en de precieze gevolgen van de klimaatverandering. Een aanzienlijke minderheid drukt onzekerheid uit over de vraag of de klimaatverandering werkelijk bestaat, maar zelfs onder degenen die van mening zijn dat het klimaat aan het veranderen is, ervaart een meerderheid onzekerheid over wat de gevolgen zullen zijn. De meeste mensen zijn dan ook van mening dat kostbare maatregelen om de uitstoot te verminderen, moeten worden uitgesteld. Na een periode van toenemende bezorgdheid rond 2007 toonden polls een scherpe daling van het geloof in klimaatverandering in veel ontwikkelde landen. Dit werd gevolgd door stabilisatie in sommige delen van de wereld sinds ongeveer 2010. Rond de tijd dat verschillende opiniepeilingen afnemende betrokkenheid bij de klimaatverandering aantoonden, vond de Klimaatconferentie in Kopenhagen (2009) plaats. De grote verwachtingen van internationale politieke actie tegen klimaatverandering bleven echter grotendeels onvervuld. Klimaatverandering week terug uit de publieke en politieke agenda. Deze sociale demping van de klimaatverandering als risico kan verder verergerd zijn door extreem koude weersomstandigheden op het noordelijk halfrond, maar vooral economische neergang en politieke gebeurtenissen zijn bijzonder invloedrijk geweest. Andere factoren betreffen “vermoeidheid” omtrent klimaatverandering (in de zin dat publiek interesse in het onderwerp heeft verloren) en de samenvoeging van gebieden van echte onzekerheid in de klimaatwetenschap met aspecten waarover er duidelijker consensus is, evenals het feit dat klimaatverandering in toenemende mate gezien wordt als politiek onderwerp. Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Politieke ideologie, leeftijd en opleidingsniveau, en verschillen in waarden en wereldbeelden zijn belangrijke determinanten van scepsis over klimaatverandering, maar een van de belangrijkste factoren betreft waargenomen onzekerheid. Hieraan draagt de media bij door een scala van standpunten over de klimaatverandering aan te bieden, vaak uitgebeeld door twee duellerende deskundigen. Hiermee wordt de indruk gewekt dat deze standpunten in gelijke mate ondersteund worden, terwijl dit in de praktijk niet het geval is. De combinatie van een bijzonder gepolariseerd politiek systeem en belangen van invloedrijke industrie kan de ongewoon hoge niveaus van scepsis in de Verenigde Staten verklaren, zo zijn rechts georiënteerde denktanks belangrijke spelers in een conservatieve tegenbeweging die is ontstaan aan het klimaatbeleid uit te dagen. Ook in delen van Europa en Australië is een veel grotere groei van scepsis te zien dan in andere regio’s, zoals sub-Sahara Afrika en Zuid-Amerika, waar de bezorgdheid over klimaatverandering toeneemt.
Klimaatverandering kent een aantal uitdagende kenmerken die het een moeilijke kwestie maken, zo is het weinig opvallend als risico, omdat het niet direct kan worden ervaren, en de uitstoot van broeikasgassen niet onmiddellijk tot zichtbaar effecten leidt. Klimaatverandering ligt verscholen in natuurlijke processen, zoals temperatuurverandering en weerschommelingen. Voor het publiek zijn kortere termijn variaties zichtbaarder dan een kleine gemiddelde verandering, zodat velen het lastig vinden weer van het klimaat te onderscheiden en een bijzonder koude winter de overtuiging omtrent de opwarming van de aarde kan ondermijnen. Daarnaast zijn mensen op dagelijkse en seizoensgebonden basis gewend aan variaties in weer en temperatuur, zodat ze de gevolgen van een stijging van de globale temperatuur onderschatten.
Bovendien zijn veel van de eerste tekenen van een veranderend klimaat ontdekt in de regio’s waar weinig of geen mensen wonen. Het gebrek aan directheid van klimaatverandering ligt in de isolatie van de meeste moderne, verstedelijkte mensen van de fysieke omgeving, hetgeen het moeilijk maakt veranderingen in het milieu op te merken. Mensen die in staat zijn zichzelf te beschermen door middel van structurele middelen of verzekering tegen klimaat gerelateerde variabiliteit (bijvoorbeeld kustlijnbescherming en oogstverzekering) kunnen hun blootstelling en gevoeligheid voor klimaatextremen en variabiliteit nog verder verminderen. Daarnaast maken de vertragingen in klimaatverandering en de cumulatieve aard van emissies het moeilijk verband te zien tussen het nemen van maatregelen en het positieve veranderingen in het klimaat. Normen en waarden spelen een grote rol in het aansporen van gedrag. Vanwege de uitdagingen van klimaatverandering als complex, groot en onbedoeld veroorzaakt fenomeen op ons moreel beoordelingssysteem worden deze normen en waarden echter niet aangesproken. Omdat klimaatverandering faalt om sterke morele intuïtie en emotionele reacties te genereren, motiveert het ook geen dringende noodzaak tot actie. En daarnaast is het vaak zo dat wanneer mensen wel emotioneel reageren hun reacties veelal defensief en contraproductief zijn. Dit artikel is onderdeel van een serie.Lees meer:Deel 1 – Invloed van de mens op klimaatverandering Deel 3 – Gebrek aan klimaatactie – eigenschappen van de mens Deel 4 – Het uitblijven van klimaatactie – menselijke eigenschappen Infographic – Waarom nemen we geen actie tegen klimaatverandering? Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen klimaatverandering
