In deze serie artikelen wordt gekeken naar mantelzorgers. Hierbij is er aandacht voor de (negatieve) effecten van mantelzorgen. Het voorzien in de behoeften van een naaste kan namelijk erg bevredigend zijn, maar mantelzorgen kan ook leiden tot stress en andere klachten. In het laatste artikel wordt ten slotte ingegaan op de mogelijke interventies die mantelzorgers ondersteuning kunnen bieden.
Het voorzien in de behoeften van een naaste kan erg bevredigend zijn. Mantelzorgers voelen zich nuttig, nodig, gewaardeerd en belangrijk. Ook kan het vertrouwen in het eigen kunnen toenemen, evenals de band met familie. De druk en verantwoordelijkheden van het verzorgen, kunnen echter leiden tot emotionele, psychologische en fysieke stress, en andere klachten bij mantelzorgers. De meest voorkomende symptomen van zorgstress betreffen vermoeidheid, slapeloosheid, maagproblemen en woede. Op nummer één staan echter depressieve gevoelens. Verder hebben mantelzorgers beperkte sociale levens, beschikken ze over minder vrije tijd, en beoefenen ze minder preventieve gezondheidsgedragingen, zoals het nemen van voldoende beweging en rust. Ook leidt zorgstress tot een slechtere wondheling en functionerend afweersysteem. Zodoende lopen mantelzorgers een groter risico op griep, hoge bloeddruk en diabetes. Uiteindelijk vertonen ze zelfs een hoger sterftecijfer. Ten slotte vragen de onvoorspelbaarheid en oncontroleerbaarheid van veel (chronische) ziektebeelden een hoge waakzaamheid van de mantelzorger. Dit kan weer andere klachten bij mantelzorgers en secundaire spanning in domeinen, zoals werk en familie, veroorzaken.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Het zijn vooral beperkingen in dagelijkse activiteiten, geestelijke achteruitgang en gedragsproblemen van de patiënt die gerelateerd zijn aan klachten bij mantelzorgers. Daarnaast voelen mantelzorgers die een patiënt als emotioneel veeleisend of afhankelijk zien meer belasting. Individuele verschillen in de belasting van een mantelzorger kunnen eveneens verklaard worden door de perceptie, beoordeling en waardering van stressoren. Ook de interne en externe resources die de negatieve effecten van het verzorgen kunnen mediëren, zijn van invloed. Ten slotte is het concept keuzevrijheid van belang. Extrinsieke motivatie voor het uitvoeren van zorgtaken, zoals schuldgevoel, is een van de sterkste verklarende factoren van zorgstress.
Ook persoonseigenschappen hebben invloed op de ervaring van negatieve gevoelens omtrent het mantelzorgen en de klachten bij mantelzorgers, zo rapporteren oudere mantelzorgers, met een lage sociaaleconomische status, een slechtere psychologische en fysieke gezondheid. Ook kunnen kinderen die voor hun ouder zorgen conflicten ervaren met de eigen partner en kinderen. Het zijn vooral vrouwen die een zwaardere zorglast ervaren met hogere kosten voor gezondheid en financiën. Zij zien hun sociale leven ook in grotere mate beïnvloed. Daarnaast lopen dubbele verzorgers, die in de zorg werken en zich daarnaast verplicht voelen om thuis te verzorgen, een groter risico zorgstress te ervaren, evenals mantelzorgers die zorgdragen voor dementen. Deze patiënten hebben meer supervisie nodig, drukken minder dankbaarheid uit en zijn vaker depressief.
Dit artikel is onderdeel van een serie.
Lees meer:
Deel 1 – Mantelzorgers – redenen en eigenschappen
Deel 3 – Hulp voor mantelzorgers – interventies bekeken
Infographic – Hulp voor mantelzorgers
Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen mantelzorgers
