078-2034021 algemeen@3bplus.nl

Duurzaamheid: Gebrek aan klimaatactie door de mens

Het uitblijven van klimaatactie – eigenschappen van de mens – deel 1

Ondanks wetenschappelijk bewijs omtrent de invloed van de mens op klimaatverandering, is er een gebrek aan klimaatactie. In dit derde artikel in deze serie wordt nogmaals gekeken naar verklaringen voor het feit dat er weinig klimaatactie wordt ondernomen. Een groot gedeelte van de verklaring van het feit dat er weinig klimaatactie ondernomen wordt, kan namelijk gevonden worden in diverse eigenschappen van de mens zelf.

Gebrek aan klimaatactie – mentale modellen en identiteit

Bestaande mentale modellen bieden weerstand tegen verandering. Hierdoor kan nieuwe informatie verkeerd worden geïnterpreteerd, zo bestaat de tendens klimaatverandering en andere (vergelijkbare) milieuverschijnselen of -problemen – met name weer, luchtvervuiling en aantasting van de ozonlaag – conceptueel te integreren. Er vindt ook een samensmelting van oplossingen voor milieuproblemen plaats, zo zien veel mensen recycling als een panacee voor alle milieuproblemen.

Daarnaast is informatie over de desastreuze effecten van klimaatverandering bedreigend voor de diepgewortelde geloofsovertuiging dat de wereld rechtvaardig, ordelijk en stabiel is. Mensen overkomen deze bedreiging door het bestaan van klimaatverandering te ontkennen of af te zwakken. Sowieso kan een individu die niet geïnteresseerd is in wetenschap of publieke zaken de berichtgeving hierover eenvoudig vermijden door fragmentatie van de media en zijn of haar aandacht in plaats daarvan te besteden aan entertainment.

Gebrek aan klimaatactie – Theory of Planned Behaviour (TPB)

De Theory of Planned Behaviour (TPB) beweert dat gedragsintentie wordt bepaald door de houding ten opzichte van het uitvoeren van de actie, subjectieve norm (motivaties om te voldoen aan de verwachtingen van belangrijke anderen) en waargenomen gedragscontrole (de mate waarin de actie wordt gedefinieerd als onder de eigen controle). Eigen identiteit is een belangrijke voorspeller van (klimaat gerelateerd) gedrag bovenop TPB-variabelen.

De manier waarop we over onszelf denken, heeft een belangrijke invloed op duurzame intenties en uiteindelijk ook op de genomen acties. Dit is met name het geval voor zichtbaar consumptiegedrag, zoals de aankoop van duurzame producten. Het kan echter zo zijn dat mensen niet in staat zijn hun identiteit in consistent gedrag te vertalen door gebrek aan beschikbare opties. Bovendien kan een gebrek aan invloed van identiteit duiden op concurrerende identiteiten, zoals een sociale identiteit die in verband staat met autobezit en het nemen van buitenlandse vakanties.

Gebrek aan klimaatactie – onwetendheid

Op de vraag welke acties het publiek bereid is te ondernemen om klimaatverandering aan te pakken, zijn recycling en energiebesparing in de woning de meest genoemde, terwijl er aanzienlijke weerstand heerst omtrent veranderend reisgedrag. In het kader van energiebeleid krijgen beloningen en technologische oplossingen meer steun dan belastingen of hogere rekeningen.

Onwetendheid kan op twee algemene manieren een belemmering voor actie zijn: niet weten dat er een probleem is en niet weten wat te doen als men zich bewust is van het probleem. De tweede dimensie van onwetendheid wordt gekenmerkt door een gebrek aan kennis over de oorzaak en de omvang van de klimaatverandering. Dit gebrek leidt tot onwetendheid over (a) de specifieke te nemen maatregelen te nemen, (b) hoe de acties, waarvan men zich bewust is, te ondernemen en (c) het relatieve gunstige effect van de verschillende acties.

Gebrek aan klimaatactie – kloof tussen waarden en actie

Ondanks dat er een aantal misvattingen bestaan, is het opvallend dat enquêtes wijzen op een hoog niveau van begrip bij het publiek over welke gedragingen bijdragen aan het probleem, zo is meer dan 75% van de respondenten van mening dat het minder gebruiken van een auto en minder vliegen een “middelgrote of grote impact” zou hebben. De echte verandering met betrekking tot gedrag is echter veel lager (6 tot 36%, afhankelijk van het specifieke gedrag). Veel mensen voeren minimale actie uit om uitstoot te verminderen, maar toch zou vrijwel iedereen meer kunnen doen. Sommige gedragingen zijn makkelijker te adopteren, maar hebben weinig impact. Het gemak van deze gedragingen betekent echter dat zij verkozen worden boven acties met meer impact maar hogere kosten.

Het verschil tussen het publieke bewustzijn over klimaatverandering aan de ene kant, en de beperkte gedragsmatige reactie aan de andere is in overeenstemming met de alom gerapporteerde kloof tussen waarden en actie. Met andere woorden: mensen handelen vaak niet in overeenstemming met wat zij weten of de waarden die zij hebben. Het verschil tussen bewustzijn en de bezorgdheid over de klimaatverandering, en het ondernemen van actie – zelfs onder degenen die het zwaarst getroffen zijn, zoals slachtoffers van overstromingen – wijst op de belangrijke barrières voor een duurzame en milieuvriendelijke levensstijl.

Gebrek aan klimaatactie – socio-demografische kenmerken

Onderzoek bevestigt dat politieke overtuiging een sterke correlatie heeft met onzekerheid over klimaatverandering. Er heeft aanzienlijke partijpolitieke polarisatie plaatsgevonden omtrent klimaatverandering in het afgelopen decennium. Klimaatscepsis komt vooral voor bij personen die politiek gezien conservatief zijn en traditionele waarden hebben, terwijl het geloof van liberalen en democraten meer in overeenstemming is met de wetenschappelijke consensus en zij ook en meer persoonlijke bezorgdheid over de opwarming van de aarde rapporteren. Daarbij is het effect van opleidingsniveau en zelf-gerapporteerd inzicht over klimaatverandering op overtuigingen en zorgen positief voor de liberalen en democraten, maar zwakker of negatief voor conservatieven en Republikeinen.

Klimaatscepsis komt over het algemeen het meest voor bij (blanke) mannen, hetgeen suggereert dat risicoperceptie gerelateerd is aan beslissingsmacht en bepaalde gevestigde belangen. Met andere woorden: mensen die zich kwetsbaarder voelen en minder controle hebben over problemen uiten meer bezorgdheid. Daarentegen neemt oog voor milieuproblemen toe met sociale klasse, aangezien wanneer er aan elementaire materiële behoeften voldaan is “postmaterialistische” waarden, zoals bescherming van het milieu, steeds belangrijker worden. Ten slotte zijn mensen met een hoge mate van hechting aan hun omgeving vanwege sociale en economische investeringen meer gemotiveerd zich voor te bereiden op klimaatverandering en milieuvriendelijk gedrag uit te voeren.

Dit artikel is onderdeel van een serie.

Lees meer:

Deel 1 – Invloed van de mens op klimaatverandering
Deel 2 – Waarom doen we niets aan klimaatverandering?
Deel 4 – Het uitblijven van klimaatactie – menselijke eigenschappen
Infographic – Waarom nemen we geen actie tegen klimaatverandering?
Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen klimaatverandering

nl_NLNederlands