In dit artikel wordt gekeken naar de mate van angst voor misdaad bij ouderen. Ook is er aandacht voor de consequenties van deze angst onder ouderen. Veel ouderen blijven tegenwoordig langer thuis wonen, vaak zonder partner of andere huisgenoot. Dit levert een potentieel gevaarlijke situatie op, aangezien ouderen bijvoorbeeld gewend zijn de deur te openen voor de verzorging en criminelen hier mogelijkerwijs misbruik van zouden kunnen maken.
Eerdere onderzoeken startten veelal vanuit de assumptie dat ouderen vaker ten prooi vallen aan misdrijven, terwijl daadwerkelijke misdaadcijfers inmiddels laten zien dat ouderen een geringer risico lopen dan andere leeftijdscategorieën. De enige vorm van misdaad, waarbij ouderen even vaak het slachtoffer worden, is diefstal van (hand)tassen. Een verklaring wordt veelal gezocht in de levensstijl van ouderen, zo verlaten zij (’s avonds) weinig hun woning. Zodoende lopen zij geen kans op straat aangevallen te worden en treffen inbrekers hun woning minder vaak verlaten aan.
In later onderzoek maakt men melding van een paradox: alhoewel ouderen minder risico lopen slachtoffer te worden van misdaad rapporteren zij veelal wel een hogere mate van angst. In het meest recente onderzoek naar angst onder ouderen is echter enigszins afstand gedaan van deze eenduidige relatie. Ondanks dat ouderen namelijk bijvoorbeeld kwetsbaarder zijn voor de consequenties van een misdaad blijkt de angst onder ouderen lang niet zo groot als voorheen werd gedacht. Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Over het algemeen laat (recent) onderzoek zien dat angst onder ouderen voor misdaad piekt tijdens middelbare leeftijd en daarna afneemt. Bij een splitsing naar type misdaad (misdaad ten opzichte van de persoon of bezittingen) verandert dit patroon. Zo blijkt angst onder ouderen voor misdaad gericht op de persoon af te nemen tijdens het ouder worden en ervaren mensen van middelbare leeftijd de grootste angst voor misdaad op het gebied van bezittingen. Sowieso is de populatie ouderen verre van homogeen. Hierdoor moet bij angst onder ouderen rekening gehouden worden met diverse persoonsgebonden eigenschappen. Zo zijn vrouwen over het algemeen, ongeacht leeftijd, veelal angstiger voor misdaad. Ditzelfde geldt voor mensen van buitenlandse afkomst, die leven in een grote stad en eerder slachtoffer zijn geweest van misdaad, evenals mensen met een geringe sociaaleconomische status, en die een lager inkomen en scholingsniveau hebben.
Ook mensen die in slechte gezondheid verkeren, sociaal geïsoleerd of eenzaam zijn, geen partner hebben, thuiswonende kinderen hebben en ontevreden zijn met hun woning, rapporteren veelal een hogere mate van angst. Veelal verbinden ouderen met een verhoogde mate van angst voor misdaad deze gevoelens aan specifieke situaties en plaatsen. Zo roepen rondhangende groepen jongeren en slecht verlichte locaties meer angst onder ouderen op. Algehele gevoelens van veiligheid staan ten slotte ook in verband met gezondheid. Wanneer een persoon geen goede gezondheid ervaart, neemt het gevoel van veiligheid over het algemeen af. Zodoende lijken ouderen zich vaker veiliger te voelen in zorginstellingen, waar zij grotere toegang hebben tot zorgverleners.
Ondanks dat inmiddels in veel onderzoek naar voren komt dat leeftijd op zichzelf geen noodzakelijke determinant van angst is, is het wel degelijk belangrijk om kennis te vergaren over de impact van misdaad en angst op ouderen. Een van de negatieve consequenties van angst onder ouderen voor misdaad betreft een afname in psychologisch welzijn. Fysiologisch gezien, heeft angst de bedoeling de persoon de attenderen op mogelijk gevaar. Angst wordt echter disfunctioneel als de emotionele reactie aanhoudt zonder opgelost te worden en stress en spanning – en uiteindelijk een lager gerapporteerd subjectief welzijn – het resultaat zijn. Dit lijkt vooral te gebeuren wanneer men de impact van misdaad als hoog beoordeelt en het gevoel heeft weinig controle te hebben over de incidentie ervan.
Daarnaast leidt angst onder ouderen tot verlies van het gevoel controle te hebben over de omgeving, inperking van dagelijkse activiteiten en vermijding de woning te verlaten. Hiermee heeft angst onder ouderen voor misdaad nog een direct effect op gezondheid. Mensen ondernemen minder activiteiten, zoals het maken van een wandeling. Dit heeft op zijn beurt consequenties wat betreft gevoelens van isolatie en kwetsbaarheid. Ook is er sprake van een indirect effect. Hoe groter de gevoelens van controle en competentie, hoe bete men in staat is met negatieve gebeurtenissen en stressvolle situaties om te gaan. Chronische belasting, zoals bij angst onder ouderen voor misdaad, kan deze gevoelens wegnemen. Ook kan dit het individu kwetsbaar maken voor de negatieve psychologische consequenties van andere stressoren, zoals werkeloosheid, armoede of een sterftegeval.
Dit artikel is het tweede deel van een serie.
Lees meer:
Deel 1 – Angst voor misdaad: verklaringen voor angst
Deel 3 – Veiligheid van ouderen – maatregelen en domotica
Infographic – Ouderen die langer thuis wonen zonder angst
Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen veiligheid
