Met behulp van mantelzorgers, huisaanpassingen en steun vanuit diverse instanties is het tegenwoordig mogelijk om mensen met dementie zo lang mogelijk thuis te laten wonen. In het vorige artikel gingen we in op mantelzorgers, die dit langer thuis wonen daadwerkelijk mogelijk maken. In dit artikel bespreken we aansluitend de inzet van huisaanpassingen en hulpmiddelen voor mensen met dementie. Het volgende artikel staat in het teken van instanties die eveneens een rol van betekenis kunnen spelen.
Bepaalde aanpassingen in huis kunnen helpen om het zelfstandig wonen voor een persoon met dementie gemakkelijker te maken en de taken van mantelzorgers verlichten. Aangezien dementie zich bij ieder mens anders ontwikkelt en dementie een progressieve ziekte is, is aanpassing van de woning een continue proces. Men zou aan woningaanpassing kunnen denken op het moment dat de dementerende dermate last krijgt van het geheugen dat spullen niet teruggevonden kunnen worden en afspraken vergeten worden, de oriëntatie in de woning achteruit gaat, er een onveilig gevoel ontstaat, en de woning niet meer licht genoeg is. Hoe eerder de aanpassingen geïntroduceerd worden bij de bewoner met dementie, hoe beter. Als de bewoner nog in een vroeg stadium van dementie verkeert, is het voor hem of haar veel makkelijker om aan het gebruik van aanpassingen en hulpmiddelen te wennen. Juist simpele ingrepen en aanpassingen kunnen bijdragen aan het veilig, vertrouwd en comfortabel kunnen blijven wonen.
Sowieso kan de fysieke omgeving van een persoon met dementie sterk van invloed zijn op de kwaliteit van leven. Huisaanpassingen kunnen een positieve uitwerking hebben op zaken als gevoelsleven, gedrag, eet- en slaappatroon, zelfstandigheid, algehele gezondheid, en veiligheid. Dit heeft ook weer een positief effect op mantelzorgers en naasten, omdat de dementerende minder aandacht en zorg vraagt. Daarmee kan een situatie gecreëerd worden die stress en onrust voorkomt en mantelzorgers ondersteunt bij de zorg voor hun naasten. Zo kan overbelasting van de mantelzorger worden voorkomen waardoor intramurale opname voor mensen met dementie kan worden uitgesteld.
Tekst gaat verder onder de afbeelding.
Het geschikt maken van een woning voor iemand met dementie gaat in de eerste plaats om het anders kijken naar de bestaande inrichting van een huis. Kleine, simpele en vaak kosteloze ingrepen kunnen al veel effect hebben. Belangrijke principes van een dementievriendelijke woning en woonomgeving zijn: herkenbaarheid, overzichtelijkheid, eenvoud van ruimte en inrichting en voldoende licht. Dus hoe zorg je ervoor dat iemand de weg weet te vinden in het eigen huis, daar vrijelijk kan bewegen en er zo zelfstandig mogelijk kan functioneren? En hoe houden we de omgeving zo veilig mogelijk en zorgen we ervoor dat er zo min mogelijk probleemgedrag ontstaat?
Het is aan te raden niet te veel aan te passen in de woning. Zorg voor voldoende herkenbaarheid en vertrouwdheid in huis. Zorg dat de indeling en inrichting van de woning en woonvertrekken zo logisch mogelijk is, geef belangrijke zaken een vaste plek en haal overbodige spullen weg. Maak gebruik van voldoende licht, pictogrammen, egale kleuren en kleurcontrasten, maar vermijd glimmende/spiegelende oppervlaktes, drukke patronen en donkere vloergedeelten. De veiligheid binnenshuis kan verbeterd worden door aanpassingen aan het fornuis en de kranen, brandmelders te plaatsen en alles-uit-knoppen te plaatsen. Ook kan het raadzaam zijn bewegingsmelders te plaatsen, obstakels weg te halen waarover men kan vallen, en beugels en een antisliplaag te plaatsen. Ten slotte kunnen kasten met gevaarlijke middelen van een slot worden voorzien, traphekjes geplaatst worden, en medicijndistributiesystemen en personenalarmering ingevoerd worden. Om te garanderen dat mensen niet zomaar naar buiten gaan, kunnen buitendeuren ‘verstopt’ worden achter gordijnen. Zorg er echter wel voor dat in en rond de woning zo goed mogelijk bewogen kan worden door sanitaire ruimtes te vergroten zijn, deuren te verbreden en drempels te verwijderen. Ook kunnen trapliften en een uitbouw uitkomst bieden. Verder heeft de aanwezigheid van planten en huisdieren een positieve, rustgevende invloed. Ten slotte kan afhankelijk van de exacte symptomen bepaald worden waar de focus op moet liggen. Zo zullen voor mensen met apraxie aanpassingen gemaakt moeten worden waardoor zij voorwerpen correct kunnen gebruiken en handelingen in de juiste volgorde uitvoeren.
Juist omdat er zoveel aandacht wordt besteed aan de inrichting, ervaren veel mensen de aanwezigheid van hulpmiddelen als storend. Hulpmiddelen voor mensen met dementie roepen een beeld op van een ziekenhuis in plaats van een huiselijke omgeving. Dit leidt tot grote terughoudendheid rond de inzet en aanwezigheid van hulpmiddelen. Het lijkt een onmogelijke spagaat: enerzijds meer huiselijkheid, anderzijds meer hulpmiddelen. Hulpmiddelen voor mensen met dementie zijn onmisbaar voor de zelfstandigheid. Het gaat dan niet alleen om algemene hulpmiddelen, zoals loophulpmiddelen, antislipmatten en handgrepen, maar ook om producten specifiek voor dementerenden. Vaak verlichten deze hulpmiddelen voor mensen met dementie eveneens de taak van de mantelzorger. Hulpmiddelen kunnen gevonden worden in diverse categorieën, denk bijvoorbeeld aan hulpmiddelen die helpen bij de oriëntatie, dwaalgedrag, mobiliteit, veiligheid in huis en buitenshuis, (persoonlijke) verzorging en de organisatie van begeleiding, toezicht en zorg.
Een bijzondere categorie hulpmiddelen voor mensen met dementie betreft domotica. Oftewel (geavanceerde) technologische toepassingen, die langer thuis blijven wonen mogelijk maken én tegelijkertijd zorgen voor een grotere efficiency van de zorg. Domotica laat dementerenden meer eigen regie behouden en vergroot de kwaliteit van leven. Domotica staat veelal in dienst van het veilig en comfortabel houden van de dementerende als de mantelzorger er niet is. Denk hierbij aan actieve en passieve alarmeringsfuncties, bewegingsdetector, valdetectie, gasdetectie, branddetectie, zwerfdetectie en hulp bij het gebruik medicijnen. Daarnaast zijn een aantal comforttoepassingen mogelijk zoals afstandsbediening op gordijnen en verlichting.
Dit artikel is onderdeel van een serie.
Lees meer:
Deel 1 – Wat is dementie – de symptomen van dementie
Deel 2 – Thuis wonen met dementie – mantelzorgers
Deel 4 – Dementievriendelijke gemeenschappen – de rol van instanties
Deel 5 – Woonvormen voor mensen met dementie – kleinschalig wonen
Infographic – Thuis blijven wonen met dementie
Bronnen – Bronnen 3Bplus artikelen dementie
